W Unii Europejskiej obecność pestycydów, czyli środków ochrony roślin w produktach spożywczych jest jednym z najważniejszych tematów interesujących konsumentów. Czy można je znaleźć na Twoim talerzu?
Niestety jest to bardzo możliwe. Pomimo tego, że owoce i warzywa wykazują najwyższe prawdopodobieństwo skażenia pestycydami to zboża, przetworzona żywność oraz żywność dla dzieci również jest w dużym stopniu zanieczyszczona tymi substancjami. Z danych Unii Europejskiej (Pesticide Action Network) wynika, że w unijnych produktach żywnościowych wykryto ok. 349 różnych rodzajów pestycydów, z czego 5% produktów zawierało pestycydy na poziomie powyżej unijnej granicy dopuszczalności!
Czym jednak dokładnie są pestycydy?
Pestycyd to substancja, która chroni, niszczy bądź kontroluje niechciany organizm (z ang. pest) lub chorobę związaną z produktem pochodzenia roślinnego podczas produkcji, przechowywania lub transportu tego produktu. Możemy je dzielić ze względu na oddziaływanie na dany typ organizmów bądź ze względu na substancję aktywną w ich składzie. W pierwszym przypadku podział następuje na: herbicydy, fungicydy, insektycydy, środki roztoczobójcze, nicieniobójcze, mięczakobójcze, rodentycydy, regulatory wzrostu, repelenty, rodentycydy i biocydy.
W kontekście zdrowia dużo klarowniejszy jest podział ze względu na związki aktywne w pestycydach. W zależności od danego związku chemicznego reakcja organizmu jest inna. Oto najważniejsze pestycydy , które należy znać:
• Pestycydy chloroorganiczne, czyli DDT i DDE. Główne pestycydy tej kategorii to: tetrachlorek węgla, chlordan, dieldryn, heptachlor, β-heksachlorocykloheksan, γ- heksachlorocykloheksan. Wszystkie wymienione są w zakazane w Unii Europejskiej, ze względu na stwierdzoną toksyczność oraz długi czas rozpadu. Niestety wciąż są wykrywane w uprawach.
• Pestycydy fosforoorganiczne: Do tej grupy zaliczamy acefat, chloropiryfos, malation, dichlorfos, fonofos, kumafos, diazinonparation, paration metylowy, fosmet oraz terbufos. Chloropiryfos i malation mogą być stosowane w UE, chociaż zostały zakazane w USA na terenach zamieszkałych. Chloropifyros jest składnikiem środków stosowanych do zwalczania np. stonki ziemniaczanej przy uprawach buraków. Malation jest insektycydem stosowanym do walki z komarami i muszką owocową. Środki te wpływają na działania układu nerwowego owadów, a także innych organizmów. Terbufos nie jest zatwierdzony do użytku na terenie Unii Europejskiej, a WHO klasyfikuje go jako związek wyjątkowo niebezpieczny. Większość przypadków zatrucia terbufosem występuje w krajach rozwijających się, gdzie ochrona przed pestycydami jest ograniczona, a rolnicy sięgają po najtańsze dostępne środki nieregulowane przez państwo.
• Karbaminiany: oxamyl, karbaryl, metiokarb, pirymikarb, maneb i mankozeb i EPTC. Udowodniono, że niektóre z nich mają niekorzystany wpływ na rozwój człowieka i mogą powodować wady rozwojowe u niemowlaków. Oxamyl, jest wyjątkowo toksyczny dla ludzi, jednakowo po spożyciu, wdychaniu lub kontakcie ze skórą. Zakazany Unii Europejskiej. Metiokarb (zwalczający ślimaki), primikarb (insektycyd zwalczający mszyce), mankozeb (często stosowany w Polsce w ochronie roślin przed patogenami) są dozwolone do stosowania w UE.
• Syntetyczne pyretroidy: cyhalotryna, cypermetryna, deltametryna, permetryna. Cypermetryna (zwalcza owady) i deltametryna (m.in. środek ochrony drewna) są dopuszczone do użycia w UE. Przypisuje się im niekorzystny wpływ na płodność u mężczyzn i zaburzanie gospodarki hormonalnej organizmu.
• Neonikotynoidy: klotianidyna, imidakloprid i tiametoksam. Negatywnie wpływają na rozwój układu nerwowego człowieka oraz stanowią poważne zagrożenie dla pszczół. Zakazany w UE od 2018 roku.
• Chloroacetamidy: Główne środki z tej grupy to alachor i metachlor. Mogą wywoływać wady rozwojowe. Zakazane z UE.
• Parakwat: toksyczny herbicyd, ale dopuszczony w wielu innych krajach, co oznacza, że produkty z nich sprowadzane (np. banany) były traktowane tym środkiem. Zakazany w UE.
• Glifosat: Jest składnikiem herbicydu o nazwie Roundup, produkowanego przez koncern Monsanto. WHO uznało substancję za prawdopodobnie rakotwórczą i mogącą powodować m.in. wady rozwojowe u niemowląt. Całkowity zakaz stosowania tej substancji na terenie UE będzie obowiązywał od 15 grudnia 2022 roku.
Jak pestycydy wpływają na organizm człowieka?
Na negatywne efekty działania pestycydów narażone są najbardziej dzieci znajdujące się jeszcze w łonie matki. Przez łożysko pestycydy przedostają się do płodu i uszkadzają układ immunologiczny oraz system nerwowy dziecka. Powodują zaburzenia krążenia i wady narządów moczowo-płciowych, które prowadzą nie tylko do problemów na tle nowotworowym, ale i powodować negatywne efekty behawioralne.
Drugą grupą najbardziej narażoną są osoby pracujące w sektorze rolniczym i ich bliscy. W krajach rozwijających się gdzie stosowane są pestycydy zakazane w USA i UE rolnicy narażeni są na trwałą ekspozycję na pestycydy. Pracownicy takich plantacji zwracali w wywiadach dla zachodniej prasy uwagę na wysoki odsetek osób z niepełnosprawnościami, problemami z ciążami i zachorowaniami na raka. Często także skarżyli się na zawroty głowy, mdłości i alergie skórne.
Jak chronić się przed pestycydami?
Większość owoców i warzyw pochodzących z upraw nieekologicznych zawiera pozostałości pestycydów. Zazwyczaj jest to mieszanka różnych substancji ochrony roślin, która nigdy nie ma korzystnego wpływu na zdrowie. Jeżeli nie pracujesz z pestycydami, ale często spożywasz produkty z wymienionych poniżej grup żywności, warto zastanowić się nad pozyskiwaniem ich z ekologicznych źródeł. W ten sposób ograniczysz potencjalną ekspozycją na pestycydy. Do grupy produktów najbardziej narażonych na obecność pestycydów należą:
• jabłka,
• winogrona,
• owoce cytrusowe,
• ziemniaki,
• ryby morskie,
• produkty odzwierzęce, takie jak mleko, masło, jaja czy mięso.
Rozwiązania legislacyjne mające na celu ograniczenie ilości szkodliwych pestycydów nadal nie nadążają za rozwojem unijnego rynku.
Bibliografia:
https://ec.europa.eu/food/plant/pesticides_en
https://ec.europa.eu/food/plant/pesticides/eu-pesticides-database/public/? event=homepage&language=EN
https://www.pan-europe.info/issues/pesticide-use-europe
https://eur-lex.europa.eu/legal-content/EN/TXT/?qid=15912
Komentarze
Comment on